1919 - 2019 Een eeuw sociale woningbouw in de gemeente Vriezenveen

Zich verkneuterend ligt hij in zijn bedje. Dat bedje staat in zijn eigen slaapkamer van een net rijtjeshuis, dat van alle gemakken is voorzien. Moeder zit op de rand van zijn bed en strijkt eens door zijn haar. Zij vertelt over zijn over-groot-opa Appe uut 't Veen. Appe was een jonge knaap, die lang geleden, wel meer dan honderd jaar, brodeloos vertrok uit een grote stad in het westen des lands en op zoek ging naar een bestaan en de rest van zijn leven. Appe vond zijn werk en stekje, een armoedig plekje ver verborgen in t Veen en bouwde zijn eigen huis…. een plaggenhut en ook Appe sliep in zijn eigen bed ….op strozakken ……….
Moeder vertelt en Albert junior luistert aandachtig.

Zo rond 1900 kwamen er veel arbeiders uit alle streken van het land naar Vriezenveen. Vaak door armoede en honger gedreven hoopten ze hier werk te vinden in de ontginning en de vervening. Die toestroom leidde tot woningnood en tot de bouw van plaggenhutten en zelf getimmerde keten en krotten opgetrokken uit allerlei restmateriaal. Men woonde daar onder erbarmelijke leefomstandigheden zonder ook maar enige voorziening.

In 1919, dit jaar precies een eeuw geleden, vroeg de SDAP, voor het eerst de aan-dacht voor dit schrijnend probleem. De gemeenteraad werd voorgesteld om 150 arbeiderswoningen te bouwen voor de nieuwe bewoners, (50 te Vriezenveen en 100 te Westerhaar-Vriezenveensewijk)

De meningen binnen de gemeenteraad waren hierover nogal sterk verdeeld en die woningen zijn er op dat moment ook niet gekomen maar het bracht wel een discussie op gang vanaf 1901 het jaar, dat de Woningwet van kracht werd. Die wet bood de mogelijkheid tot de oprichting van woningbouwvereniging. Uiteindelijk besloot een meerderheid van de gemeenteraad pas op 5 juni 1919 tot de oprichting van een woningbouwvereniging onder voorzitterschap van de burgermeester. De start van de sociale woningbouw in de gemeente Vriezenveen was daarmee een feit.

Er werden 40 eengezinswoningen, gebouwd, in vier verschillende woonty-pen, in het project "Westerdok." De eerste woningen in de Molenstraat werden op 20 november 1920 betrokken.

In 1928 werd een tweede woningstichting in het leven geroepen, die in 1937 de naam Woningstichting Westerhaar - Vriezenveensewijk ontving. Reden voor de naamgeving was de afstand tussen de twee woonkernen Westerhaar - Vriezenveensewijk met die van de woningstichting Vriezenveen en het feit van de versnelde opheffing van krotbewoning. De eerste woningen van deze stichting verschenen aan de Oranjestraat in Vriezenveensewijk. Dat betrof een tweetal complexen van twaalf woningen met schuurtjes.

Klein Appie knippert met zijn ogen en mama zegt dat hij nu echt moet gaan slapen. Het regent en waait hard en de dakgoot is lek. Ach, morgen belt mama wel met woningstichting Mijande Wonen, die maken het vast wel weer in orde.
"Mama, vertelt u morgen weer verder van opa Appe en 't veen?"
"Ja, mijn jongen… slaap lekker!"

Iedereen woont tegenwoordig met gemak lekker warm en veilig onderdak!

Het Oude gemeentehuis Vriezenveen en de gemeentelijke monumentenlijst

Dit jaar is het 25 jaar geleden, dat het oude gemeentehuis van de voormalige gemeente Vriezenveen als oudheidkundig monument werd aangewezen. Het is één van de negenentwintig objecten die op de gemeentelijke monumentenlijst staan van Vriezenveen. Op grond van de gemeentelijke monumenten-verordening geniet het bouwwerk extra bescherming vanwege haar bijzondere cultuurhistorische en architectonische waarde. 

De aanwijzing tot gemeentelijk monument lijkt een logisch gevolg op een grondige modernisering gestart in 1994. Die vernieuwing was geïnitieerd door de Vereniging Oud Vriezenveen, die sinds 17 november 1979 de gebruiker is van het gebouw, eerst onder de naam "Oudheidkamer Vriezenveen". In 2007 is de naam gewijzigd in "Historisch Museum Vriezenveen". In 2010 werd het streven van de vereniging beloond en werd het keurmerk "Geregistreerd Museum" verkregen. Om voor dit keurmerk in aanmerking te komen moet men voldoen aan de gestelde voorwaarden van de Museumnorm en wordt men geacht een Ethische Code te onderschrijven. 

Voor vele Vriezenveners is dit gebouw een herkenbare en dierbare plek waar ze vroeger op Koninginnedag uitbundig de aubade opluisterden. De plaats waar zij zelf, familieleden of vrienden of kennissen in een sfeervolle omgeving plechtstatig in het huwelijk traden en waar dankbare ouders hun pasgeboren kinderen aangaven. 

Het oude gemeentehuis, Westeinde 54, aan het Tilanuspein, verrees op dezelfde plek als zijn voorganger, die in 1905 ten prooi viel aan de vlammen van de grote brand van Vriezenveen. De kluis met registers van de burgerlijke stand zijn hierbij gelukkigerwijs gespaard gebleven. Een nieuw en ruimer gebouw onder architectuur van de Herder en Hellendoorn werd gebouwd. Door de groei van de bevolking en een daarmee gepaard gaande uitbreiding van het aantal ambtenaren, bleek het gemeentehuis nog geen 25 jaar later veel te klein. Het gebouw werd meermalen gerestaureerd. In 1970 werd het huidige gemeentehuis aan het Manitobaplein in gebruik genomen. 

Het oude gemeentehuis kreeg eerst de bestemming van vormingsschool en vanaf 1979 kwam het ter beschikking van de Vereniging Oud Vriezenveen. Het is de plaats waar nu de rijke historie van Vriezen-veen getoond wordt, met unieke bezienswaardigheden van de handel en pioniersgeest van de Rusluie, Textielnijverheid en de eeuwenoude dorpsgeschiedenis. In het museum ziet u originele documenten, voorwerpen en een prachtige collectie textielmachines. Regelmatig worden er in het museum tentoonstellingen gehouden van cultuurhistorische onderwerpen of worden er verschillende kunstuitingen ten toongesteld. 

Het oude gemeentehuis staat sinds 1979 geheel ten dienste van de Vriezenveense historie. Het is de plaats waar geschiedenis bewaard wordt, nader wordt onderzocht, verrijkt, beschreven en gepubliceerd wordt via het eigen magazine Waver 't Vjenne. (kwartaalblad) Geschiedschrijving is immers van groot belang…….. 

…… WANT ZONDER KENNIS VAN HET VERLEDEN IS ER GEEN TOEKOMST

20190316 Zielepijn, onbekend gemis van iets wat er mis is

Ik las een artikel over zielepijn. Ik weet niet wat het is en ik lees dat het moeilijk is te definiëren en nog moeilijker te behandelen . Mensen lijden soms jarenlang psychisch zwaar onder een probleem zonder te weten wat het is doordat ze het verdringen. Daardoor wordt de strijd ertegen vele malen groter dan het probleem zelf. Een tragie-komisch verdicht verhaal met een verrassende moraal.

Uiterlijk een schoonheid  en heel mooi blond ,

een gave verschijning en blakend gezond

maar achter die fris ogende fraaie façade

verzucht zij zware zielepijn zonder genade.

Lange nachten woelend wakker waarin zij wacht

en hoopt op de prins die haar pijn verzacht

en des daags komt er ook niemand opdagen

die met gezag haar hartepijn komt verjagen.

Die pijn die drukt haar neer,

haar hart bonst hevig en 't gaat heftig te keer,

die haar knecht  en waartegen zij al zolang vecht,

waarvan zij het nog steeds niet weet te winnen.

Die pijn houdt in dat mooie lijf ongenood zijn verblijf

zit daar zo ver en diep verstopt van binnen

en zij weet niet wat hiertegen toch te beginnen.

Die pijn voelt als een gevoelig groot gemis

dat zij niet kent of weet wat het nu werkelijk wel is

en als zij het dan  's nachts opeens  meent te weten

valt zij prompt  in slaap en ……….

…….is zij het 's morgens vroeg al weer vergeten.

Een uiterlijke schoonheid is zij; door iedereen gewaardeerd

maar praten doet ze niet en is zo stil en in zichzelf gekeerd

waardoor zij onbedoeld elke toenadering van zich weert

precies zoals zij ook haar eigen probleem halsstarrig blokkeert.

Na jaren psychische nood heeft zij nu zelf moeten leren

om over haar zielpijn heel openlijk te communiceren

zich niet langer te verschuilen en dat probleem verdringen

maar rustig laten komen en die zielepijn trotseren.

Nu eindelijk bevrijd is zij wel zo uitzinnig verblijd

dat ze het wel heel uitbundig uit kan zingen.

Zij weet dus eindelijk wat dat eerdere gemis nu is.

Ja,  't is waar en misschien wel wat raar

dat ik hier nu tegen u zeg

maar zij zat al die jaren lang

zichzelf  ……..gewoon een beetje in de weg.

Ja het is soms wel even wennen

voordat jij  jezelf hebt leren kennen.

Over de grote brand van 't Vjenne 1905

schilderij B Jaspers Fayer

Het grote rampjaar in de geschiedenis van Vriezenveen is ongetwijfeld 1905. Het jaar van 'n groot'n broand van 't Vjenne.

Vriezenveen bestond destijds hoofdzakelijk uit een kilometerslange dorpsstraat van het Westeinde en het Oosteinde, bebouwd met boerderijen, velen met een rieten dak. Op 16 mei 1905 's middags om 14.00 uur was Jannes Goosselink (Scheer Jans) aan het werk in zijn timmermanswerkplaats aan het Oosteinde. Hij stond bekend als een kundig vakman, had plezier in zijn werk en hij rookte daarbij graag een pijp. Toen die pijp even was uitgegaan pakte Jannes een net geschaafde houtkrul van de vloer, liep er mee naar het kacheltje, lichtte het schuifje op; de krul vatte vlam en hij stak er zijn pijp mee aan. Ja, en toen ging er iets mis. Een vonk viel op de krullenhoop die begon te smeulen. Dat was het begin van een rampspoed die vele mensen op die dag zou treffen.

Het was al dagenlang kurkdroog, de sloten stonden droog en er woei een straffe zuidoosten wind. De brandweer was uitgerukt met drie primitieve brandspuiten die slechts armetierige straaltjes water produceerden. De vuurzee greep door de aanwakkerende wind heel snel om zich heen. De grote klok in de houten toren van de Nederlands Hervormde Kerk beierde een algemeen alarm over Vriezenveen. Zijden spekken hangend aan de plafondbalken vatten vlam, stegen in de vuurzee omhoog, daalden verderop als vuurbommen neer en verspreidden zo de brand.

De Rooms Katholieke, de Gereformeerde Kerk en het gemeentehuis gingen in vlammen op. De Middenschool en de Nederlands Hervormde Kerk bleven gespaard. Een kwart van het hele woningbestand ging in vlammen op.

Om 17.00 uur had de brand inmiddels een lengte van vier kilometer bereikt. Er was gerede angst dat de brand de fabriek van Jansen en Tilanus in de as zou leggen wat een enorm verlies aan werkgelegenheid zou betekenen. Omstreeks 18.00 uur kreeg men versterking van de brandweer van Almelo met drie brandpuiten. Spuitwater kon nu uit het kanaal worden aangevoerd. Zelfs het kanaal kon de vuurzee niet stuiten. De veenvlakte van de Westerhoeven vatte ook vlam.

In 1905 had Vriezenveen ca. 5000 inwoners. Door de brand werden 1600 inwoners dakloos. De schade werd geschat op anderhalf miljoen gulden. De te hulp geroepen genietroepen richtten voor de dakloos geworden bevolking 116 tenten in. De grote brand van Vriezenveen trok veel belangstelling van zogenaamde "braondkiekers" die zich kwamen vergapen aan de ellende van Vriezenveen. Op 21 mei werd hun aantal zelfs geschat op 50.000.

Drie dagen na de ramp kwam de jonge koningin Wilhelmina samen met prins Hendrik naar Vriezenveen. Ze werd ontvangen door burgermeester J.C. Bouwmeester. Ze maakte een wandeling door het getroffen gebied en sprak enkele slachtoffers bemoedigend toe. De arme Scheer Jans is nooit weer de oude geworden...



Gert Pape
Historisch Museum Vriezenveen
Bronvermelding: Documentatie Vereniging Oud Vriezenveen, "Graven in Vriezenveen' s verleden" (J.H. Hosmar)

20190222 Vage gedachten over een ei

Er doemt een vraag in mij
wie er u nu toch eerder was
de kip of toch het ei

Vele geleerde heren
hebben die vraag ook al overwogen,
hun studies vervat in k(l)ipklare betogen.

Ze kwamen er niet uit
en namen toen het besluit
samen te overleggen
en een wereldwijde conferentie te beleggen.

Van alle landen kwamen wijze heren samen
om gezamenlijk zich over kip en ei te beramen
om daar gezamenlijk te Eimuiden
de absolute waarheid te doen verluiden.

Elke dag beginnen na een stevig ontbijt
met uiteraard een ei erbij
zaten ze drie dagen lang te confereren.

Kakelen zonder kop,
de conferentie werd een flop
de wijzen stonden in hun hemd,
sponsoren waren erg ontstemd
maar hun aandelen in kip
stegen wel met stip.

De wijzen kwamen er niet uit,
namen dus maar het besluit
dat het maakt niet uit wat je ook zegt
zo lang die kip dat ei maar legt.

Ja, …. die jas der wetenschap
zit ook maar al te krap
want je kunt gewoon niet alles weten;
maar één ding moet je niet vergeten,
elke dag vooral een eitje eten.