Van vermeend Russisch deserteur tot Vriezenveense burgermeester

Hij dacht zomaar de Oekraïne te kunnen overlopen. Een fatale misrekening ten koste van vele dodelijke slachtoffers. Aanvankelijk boekten ze terreinwinst maar nu zijn de Oekraïners een tegenoffensief begonnen en heroveren zij steeds meer eigen grondgebied. De Russen slaan halsoverkop op vlucht. De Oekraïners zijn efficiënter, beter militair gemotiveerd dan de Russen. Om alsnog de oorlog en zijn politieke hachje te redden heeft de machtswellusteling van het Kremlin, Vladimir Putin, nu 300.000 reservisten opgeroepen. Duizenden en duizenden echter verlaten ijlings hun moederland. Ze willen niet vechten in een oorlog, die niet de hunne is en zij deserteren massaal.

De Vriezenveense geschiedenis kent één bekende historische persoon die zich ooit schuldig zou hebben gemaakt aan desertie uit het Russisch leger. Deze bewering wordt geuit door een ander historische persoon. 

Jan Kruijs, is een telg uit het bekende koopmansgeslacht Kruijs en hij was de laatste schout (1818-1825) en de eerste burgemeester van Vriezenveen (1825 - 1830) Hij schreef tijdens zijn regeerperiode twee dagboeken. Deze bevatten veel dorpsinformatie op zakelijk, sociaal, medisch, landbouwkundig en weerkundig gebied.

Dr. Lambertus Jonker was huisarts te Vriezenveen. Hij was zeer nauwkeurig in de beschrijving van het Vriezenveense leven, de taal, en gebruiken. Hij legde dat vast in een twaalftal boekjes.

In 1780 vertrekt de dan veertienjarige Jan Kruijs naar Sint Petersburg. Hij treedt in dienst bij Kruijs, Engberts & Co, de onderneming van zijn vader Claas en diens compagnons. Volgens de bedrijfsinformatie staat Jan daar van 17 november 1781 tot 30 december 1789 als werknemer geregistreerd. Zijn broers Johannes en Gerhardus woonden en werkten daar eveneens. Zij onderhielden via briefwisseling contact met het thuisfront te Vriezenveen. In 1783 schrijft men over Jan dat hij “voorspoedig gaat, plaisirig is en nu gaat spreeken”. Jan was dus de Russische taal machtig. In 1789 keerde Jan terug naar Vriezenveen. Na zijn terugkeer onderhield hij vooral met zijn broers Johannes en Gerhardus te Sint Peterburg schriftelijk contact.

Johannes schrijft aan het einde van de 18^e eeuw, dat hij vermoedt dat Jan helemaal geen zin meer heeft om nog eens naar Rusland te gaan en dat hij Rusland gauw zou vergeten. Johannes zei dat hun wederzijdse vrienden in Rusland zich verwonderden over het feit dat Jan nog niet één keer een brief geschreven heeft. Met name noemde hij M. Petrowits die graag een bericht van Jan zou willen ontvangen.

In één van de aantekeningen van dr. Jonker vermeldt hij dat Jan als Russisch soldaat deserteerde. Het zou zo maar kunnen zijn dat Jan in het licht van de komende Europese spanningen opgeroepen werd in het Russisch leger en dat hij daar geen zin in had. Dit laatste is een aanname; de exacte toedracht waarom hij deserteerde is niet bekend. Dát hij deserteerde mogen we aannemen, gezien het feit dat dr. Jonker een serieus amateurhistoricus was die uit allerlei bronnen zijn aantekeningen opschreef in de bekende “zwarte boekjes van Jonker”. Van de andere jongelui uit Vriezenveen in St Petersburg lezen we daar niets over.

Jan Kruijs heeft veel geschreven over allerlei zaken maar over zijn desertie geen woord. Hij had geen zin om te vechten in een oorlog die de zijne niet was. Hij had vast begrip gehad met die huidige Russische deserteurs en zou hebben getreurd om al die gedode Oekraïners en ontgoochelde en  gedode Russen, als kanonnenvoer zinloos geofferd aan Putin.

Oorlog is waanzin, kent geen winnaars, alleen maar verliezers!