Hij stamt uit het begin van de vorige eeuw. Het is een overgebleven Vriezenveens symbool van de toenmalige economische vooruitgang met de stoommachine als energiebron. Een revolutionaire ontwikkeling die uitgroeide tot een woud van ca. 10.000 schoorsteenpijpen in Nederland.
Voor het opwekken van stoom was een ketel noodzakelijk waarin water tot stoom werd verhit door verbranding van kolen of turf. De afvoer van de verbrandingsgassen vond plaats via een schoorsteen. Daarnaast zorgde de schoorsteen voor voldoende trek als zuigende werking. De hoogte van de schoorsteen werd bepaald door middel van formules waarbij onder meer de grootte van de ketel en de plaats van de fabriek van belang waren.
Door vernieuwende industriële ontwikkeling en veranderende productieprocessen in de jaren 60 en 70 zijn er veel leegkomende fabrieken met de daarbij behorende schoorstenen gesloopt. En dat gaat nog steeds door. Nu zijn er nog maar 600 à 700 overgebleven. De Piepe is daarin wel uitzonderlijk. In heel Nederland zijn er namelijk geen andere fabrieksschoorstenen van dit type bewaard gebleven. Op grond van zijn bouwstijl vermoedt men dat hij van Duitse makelij is.
De Piepe dateert van omstreeks 1902. De nu geheel vrijstaande fabrieksschoorsteen is geplaatst op een sokkel van rode baksteen (kruisverband). In de onderbouw zijn de voormalige openingen dichtgezet. De voet van de schoorsteen is voorzien van verdiept liggende velden en randen van rode radiaalsteen. Ook in het onderste gedeelte van de schacht bevinden zich verdiept liggende velden en siermetselwerk in rode steen. De top en de bovenste 6-7 meter van de schoorsteen zijn in het verleden verwijderd.
De Piepe, met Westeinde 660 als adres, is sinds op 24 april 2006 benoemd als Rijksmonument. Volgens een publicatie van het STIF (stichting instandhouding fabrieksschoorstenen) was dit mede te danken aan het werk van de stichting. Er waren gedurende 10 jaren regelmatig gesprekken gevoerd en brieven gestuurd waarin de gemeente gewezen werd op een dreigende situatie rond de schoorsteen en waarin werd aangedrongen op renovatie.
De aanwijzing tot rijksmonument was gebaseerd op grond van de volgende overwegingen:
De fabrieksschoorsteen is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang - vanwege de ouderdom - vanwege het materiaalgebruik en de toegepaste decoratie - vanwege de redelijke gaafheid van de sokkel, voet en schacht - als tastbare herinnering aan de landelijke bekende textielfabriek van Jansen & Tilanus - als markant oriëntatiepunt en baken voor Vriezenveen en omgeving en als laatste overtuigend argument: vanwege de uniciteit op landelijk niveau.
Nu zijn wij inmiddels weer 15 jaar verder en onderaan de Piepe raak ik onder de indruk van deze fraaie kolos en haar kenmerken. Ik staar omhoog en de lijn van de pijp volgend zie ik sporen van openliggende voegen (breuklijnen?) dat als een uitdunnend netwerkje langzaam van omhoog kruipt. Mij bekruipt toch enig gevoel van onveiligheid en ik vraag mij af: hoe lang nog?
