Kantoorpersoneel Jansen en Tilanus ca. 1954

De textielindustrie is in Vriezenveen gedurende lange tijd van grote economische betekenis geweest. De oorsprong lag bij de linnenhandel (handweverijen) als huisnijverheid. Deze activiteit werd verder uitgebouwd in de loop der jaren en zo ontstonden er meer ondernemingen die zich fabrieksmatig bezig hielden met het vervaardigen van textiel; onder andere: Jansen en Tilanus, Damastfabriek de Lange en Jonker en de Gebr. Hospers.

Maar de grootste van deze was Jansen en Tilanus. Deze fabriek was gestart in 1869 en heeft bestaan tot 1981. De beste jaren van Jansen en Tilanus waren de jaren 40 - 50 van de vorige eeuw. In die naoorlogse tijd trok de (inter)nationale handel weer aan. Dat leidde tot productieverhoging en daarmee tot uitbreiding van het aantal werknemers tot 1200. In vele Vriezenveense families zijn er wel 1 of meer gezinsleden werkzaam geweest bij Jansen & Tilanus.

Onlangs kreeg ik de beschikking over foto’s uit die tijd, afkomstig van een voormalig administratief medewerkster. Een foto van het totale administratieve personeel dat het bedrijf ondersteunde.

Zij heeft bij Jansen en Tilanus gewerkt van 12 september 1949 tot 23 april 1955. Bij haar afscheid kreeg zij als dank een boek met daarin op het schutblad de handtekeningen van haar collegae kantoorpersoneel.

*  Zij nam afscheid van Jansen en Tilanus om verpleegster te worden bij Ziekenzorg Enschede.

*  Daar werd zij in 1958 benoemd als waarnemend hoofd van de kraamafdeling.

*  ging een jaar later op verzoek van de directie op leerstage in Engeland en werkte een half jaar in het Stoke Mandeville hospital en een halfjaar in het universiteitsziekenhuis te Cambridge.

*  keerde terug naar Enschede en werd daar hoofd van de Neurochirurgie, de dwarslaesie- en Intensive Care afdeling.

* Trouwde later met een longarts van de maatschap longartsen in het ziekenhuis Stadsmaten te Enschede. Vanaf die tijd deed zij het secretariaat en de boekhouding voor de maatschap en hield gesprekssessies met patiënten te Oldenzaal.

Op 15 september j.l. is zij op 88 jarige leeftijd te Ootmarsum overleden. Haar naam was Riet Pape, in februari 1933 geboren als dochter van dorpskruidenier Pape, wijk 6 nr 628.
Mijn zus.

Jansen en Tilanus timmerde flink aan de weg

Twee dingen zijn noodzakelijk om een product  goed in de markt weg te kunnen zetten; namelijk het absolute geloof in het eigen product  en de kracht van de reclame. Bij Jansen en Tilanus (J&T) waren ze daar een eeuw geleden al van overtuigd. Tot die conclusie ben ik gekomen door simpel  die merknaam in te vullen op de verborgen "krantenbak" in mijn digitale toverdoos. Bijna  tweeduizend keer komt de merknaam voor in de historie van Neerlands krantenland. Bijna allemaal waren dit kledingadvertenties.  

Zo adverteerde J&T zelf in de bekende landelijke -  en de grotere regionale kranten.  Daarnaast prezen zelfstandige kledingwinkeliers in hun advertenties  de voortreffelijke kwaliteit van de vele J&T artikelen die in hun winkels te koop lagen. 

Het  totale J&T kleding - assortiment wat in Nederlandse winkels te koop lag was zeer uitgebreid: van winter -  en zomerondergoed, lingerie, allerlei heren - en dameskleding en van badpakken tot sportkleding.  J&T produceerde tricotagegoederen in een tiental productiemaatschappijen. o.a. J&T vestigingen te Vroomshoop en Kampen.
Maar vooral de productie van hoogwaardig ondergoed maakte Jansen & Tilanus in binnen- en buitenland enorm bekend. De  Natuur Wollen Ondergoederen, speciaal aanbevolen door de Duitse professor Jaeger, vonden een grote afzet en waren zeer populair.

Dat Jaeger ondergoed, bestaande uit een hemd met korte mouwen en een lange onderbroek kende ik vanuit mijn prille jeugd in de jaren vijftig. Op koude winterdagen waste mijn vader zich in de warme keuken.  Daar stond hij dan in zijn Jaeger ondergoed, het standaarduniform voor het hele kalenderjaar. Onzichtbaar voor Neerlands oog was waarschijnlijk bijna het hele mannelijke volksdeel van 50 plus Vriezenveen aanhanger van de aanbevelingen van professor Jaeger.

De uitdrukking : "hij staat in zijn J&T" groeide in Nederland uit tot een algemeen gebruikte aanduiding voor iemand die, letterlijk of figuurlijk, in zijn hemd staat.

J&T werkte ook diep door in de Vriezenveense gemeenschap en is voor Vriezenveen van enorm economisch belang geweest.  Haast elke klasgenoot in die jaren 50 had wel iemand in de familie die bij J&T werkte.
Na 8 klassen lagere school werkte mijn moeder bij J&T (1923 - 1929) op de knipzaal op basis van tarief totdat het moederschap haar volledig opeiste. Mijn zus werkte er later op kantoor, mijn oom was er chauffeur en vele verdere familieleden werkten er.

Ook deze schrijvende grijsaard (70) van toen 14 jaar heeft er op verzoek van J&T in de herfstvakantie (1965)  gewerkt in de middag - avondploeg: "piep'n stjäkk'n" op de spinnerij. Na het ontvangen van mijn eerste en overigens enige loonzakje ooit vroeg mijn moeder wat ik gekregen had. Toen ik het bedrag noemde zei ze verbolgen en resoluut: "Ga maar terug en zeg dat het niet genoeg is". Beschroomd ging ik en daar kreeg ik, na kortstondig intern overleg, prompt een biljet van 10 gulden in handen geduwd.

 
Blij was ik maar ook onthutst en ………….daarna heb ik nooit meer iets van politiek of economie begrepen.

© Gert Pape

Vriezenveen en de monumentenlijsten

De gemeentelijke monumentenlijst van de gemeente Twenterand kent in ons dorp Vriezenveen 26 monumenten. Tien van deze objecten zijn benoemd als boerderij. Acht aan het Oosteinde en twee aan het Westeinde

Naast de gemeentelijke monumentenlijst bestaat er ook een lijst van rijksmonumenten in Vriezenveen met in totaal twaalf monumenten. Acht van deze monumenten zijn wederom als boerderijen benoemd. Vijf zijn er gelegen aan het Oosteinde en twee aan het Westeinde en één aan de Almeloseweg 85 (nu gemeente Almelo).

Dat levert de conclusie, dat monumenten uit de agrarische sector van Vriezenveen nog het meest zichtbaar hun sporen van het verleden hebben achtergelaten. Aan het Oosteinde is deze historie nog het best bewaard gebleven en vertoont getalsmatig een schril contrast met het Westeinde. Aan het Westeinde was de drijfveer voor vernieuwende economische bedrijvigheid van groot belang. Economische vooruitgang ging daar veelal ten koste van oudheidkundig waardebesef.

Meerdere van deze als monument benoemde boerderijen zijn gebouwd na 1905 of beter gezegd herbouwd na de grote brand van Vriezenveen maar ze kennen wel een langere historie. De aanduiding "boerderij" geeft hun oorsprong weer met het karakter van oudheid. Bijna allemaal zijn ze niet meer in functie maar zijn inpandig verbouwd tot - en volledig ingericht voor bewoning. Aan enige verandering of verbetering van het buiten aanzicht zijn strenge voorwaarden van de monumentenzorg verbonden.

 

Aan het Oosteinde zijn bovendien oude boerderijen te bewonderen, welke niet op de monumentenlijst staan maar wel oogstrelend mooi zijn gerestaureerd. De historie van deze boerderijen en de vele reeds verdwenen boerderijen, zijn met hun fotografische afbeeldingen, erven en haar bewoners vaak tot in lengte van eeuwen, beschreven in de Vriezenveense dorpskroniek "Ken uw dorpen heb het lief".

Vriezenveen heeft tevens een rijk verleden voor wat betreft de textielindustrie met lokale textielfabrieken, zoals Jansen en Tilanus en Damastfabriek de Lange en Jonker en de gebroeders Hospers. Met name Jansen en Tilanus was van enorm economisch belang voor Vriezenveen en zijn omgeving als werkgever van honderden fabrieksarbeiders en produceerde een kwalitatief hoogwaardig product dat nationale en internationale bekendheid genoot.

Verhoudingsgewijs heeft de textielindustrie weinig monumenten als industrieel erfgoed nagelaten. Maar wel een zeer bijzondere historie. Deze rijke geschiedenis kunt u bewonderen in het Historisch Museum Vriezenveen. Hier vindt u in een de speciaal daarvoor ingerichte textielafdeling met alle informatie die een rechtgeaarde Vriezenvener zou moeten weten.

De zomer is in aantocht, aangename temperaturen voor bijvoorbeeld een fietstocht over het Oosteinde in combinatie met een bezoek aan het Historisch Museum aan het Westeinde 54.