De Middenschool - oudste school van Vriezenveen

  

Vanaf begin 1600 werd er al onderwijs gegeven in Vriezenveen. Dit betrof voornamelijk hoofdelijk onderwijs. Er werd lesgegeven door "schoelmeesters" die waren aangesteld door de Heer van Almeloe en 't Friezenvenne.

Vanaf die tijd zijn er over enkele eeuwen meerdere namen bekend van personen die vroeger in Vriezenveen als "schoolmeester" hebben gediend. Opvallend is dat bijna allen van elders (buiten Vriezenveen) kwamen. De meesten hadden daarnaast ook nog andere functies. Sommige van hen waren gerichtschrijver, personen die in staat waren om officiële stukken of aktes op te maken. Andere waren koster, voorzanger of notulist voor de gemeenteraad.

Voor de Franse tijd (1795) werd onderwijs gegeven door rondtrekkende onderwijzers of men kwam bij hen thuis in een soort klassenverband. Voor de armen was er een schoolverband wat uitging van de diaconie. Tijdens de Bataafse Republiek begon men met het stichten van scholen en de invoering van het nationaal onderwijs. Met ingang van 1806 trad de Schoolwet in werking waarbij klassikaal onderwijs wettelijk verplicht werd gesteld. In Vriezenveen werd allereerst klassikaal lesgegeven vanuit een gebouw achter de Hervormde Kerk. Later werd de Middenschool gebouwd, een vrijstaand licht gepleisterd gebouw, direct gelegen naast het gemeentehuis. De voorgevel was duidelijk waarneembaar voorzien van de naam MIDDENSCHOOL. Van 1820 tot 1862 was Jan Kunst de bovenmeester van de Middenschool. In 1901 werd de Leerplichtwet ingevoerd voor kinderen van 6 tot 12 jaar.

Bij de grote brand van Vriezenveen in het jaar 1905 werd het gemeentehuis volledig in de as gelegd. Op dezelfde plek werd een nieuw gemeentehuis gebouwd dat op enig moment verbonden werd met de naastgelegen Middenschool, die bij de grote brand wel gespaard was gebleven. In 1848 gaf de overheid haar goedkeuring voor het bijzonder onderwijs. In 1920 werd het bijzonder onderwijs geheel gelijkgesteld met het openbaar onderwijs. De Middenschool heeft als zodanig dienstgedaan tot 1924 en kreeg daarna andere bestemmingen. Maar de naam Middenschool heeft in de 19e en daarna ook in de 20e eeuw nog decennialang de voorgevel gesierd. 

 

      

De familie Harwig domineerde ruim een eeuw het Vriezenveense schoolonderwijs

Links gemeentehuis                       Rechts: Middenschool (oudste school van Vriezenveen)

 Hasselt is een mooi oud Hanzestadje in de kop van Overijssel. We woonden daar van 1976 tot 1981. Enkele huizen verder woonde Frans Harwig. Zo af en toe spraken we elkaar, een enkele keer gingen wij bij elkaar op visite of ontmoetten elkaar op vergaderingen. Ik kan mij niet herinneren dat Frans en ik ooit diepgaand over de Vjeanse historie gesproken hebben. Frans was een lange, statige en vriendelijke man. Als hij sprak dan klonk daar altijd een vaste overtuiging in door, die van zijn eigen gelijk, zoals een onderwijzer dat doet tegen zijn leerlingen. In 1981 vertrokken wij uit Hasselt en daarmee verdween Frans uit mijn wereld.

Wie schetst mijn verbazing, toen mij onlangs bleek dat Frans altijd zeer geïnteresseerd was in de Vriezenveense geschiedenis. Deze in Den Hulst geboren man was zelfs vanuit zijn woonplaats Hasselt nog dienstbaar aan de Vriezenveense geschiedschrijving. De liefde van Frans voor 't Vjenne lag bij zijn voorgeslacht. Zijn voorvaderen bekleedden gedurende een ruime eeuw een bijzondere positie in ons dorp.

De familie Herrewigh (Harwig) is van oorsprong Duits. Op 14 september 1677 liet Johannes Herrewigh zich vanuit Gotha (Thuringen) als schoolmeester inschrijven te Amsterdam. Korte tijd daarna ging hij naar Vriezenveen om daar secretaris, schoolmeester en verwalter of procureur (schoutvervangend rechter) te worden. Zijn eerste vrouw Jenneken Swams overleed in 1685 te Vriezenveen en twee jaar later hertrouwde hij te Vriezenveen met Maria Magdalena Boudens uit Kampen. In 1696 droeg hij het schoolmeesterschap over aan zijn zoon Adolph Hendrik en deze werd weer opgevolgd door kleinzoon Gerhardus (periode 1758-1800).

Het schoolonderwijs te Vriezenveen werd zo gedurende een periode van ruim een eeuw gedomineerd door de familie Harwig (1684-1800).

Het geslacht Harwig heeft in de 19e eeuw Vriezenveen verlaten en vestigde zich in Den Ham. Opvolgende generaties waren daar zelfstandige ondernemers (koopman, winkelier, kastelein en logementhouder). Restaurant Harwig te Den Ham is tot op heden nog een bekende lokaliteit in de omgeving.

De stichting achter de Vriezenveense kroniek: "Ken uw dorp en heb het lief" merkte dat het boek een namenindex ontbeerde. Een dergelijke index zou de toegankelijkheid van het boek aanzienlijk vergroten. Frans onderkende dit en maakte een namenindex voor eigen gebruik. Deze index werd later gedigitaliseerd en vervolgens digitaal ter beschikking gesteld aan de bezitters van het boek.

Onderzoek naar je roots kan je zomaar verleiden liefde en verbondenheid te voelen voor een plaats zonder dat je er zelf ooit hebt gewoond. Fans leverde daarvoor het bewijs. Frans Harwig is in 1926 te Den Hulst (gemeente Nieuwleusen) geboren en is overleden in 2012. Hij is begraven in zijn woonplaats Hasselt.