CORONAVIRUS

Het Coronavirus is een bacil

een kruiskristal van kwade wil

die als een ondergrondse veenbrand

woekerend wentelt van land tot land

hij legt zo haast heel het openbare leven stil                                                                                                     

 Heel de wereld reageert

daarop wel zo verkrampt

waardoor de wereldeconomie

nog meer verlamt.

Virologen hebben een plan voor ogen;

bij elke nieuwe brandhaard

brengen zij hun oorsprong snel in kaart

door zich op die bron te oriënteren

proberen ze hem dan te isoleren

om zodoende die wereldbrand te keren.

Het virus grijpt nu nog heel gemeen

wijd en zijd, ja welhaast wereldwijd

dodelijke slachtoffers eisend

nog onstuitbaar om zich heen.

Het virus lijkt niet in te dammen,

't blijft de samenleving nog verlammen

Deskundige virologen en de landelijke politiek

werken nu samen en heel energiek

Nemen nu wel heel drastische maatregelen

die het leven nog verder ontregelen.

Jan Hendrik Dikkers - schout met wat Trumpiaanse trekjes

In de historische kroniek "Ken uw dorp en heb het lief" staat een korte bloemlezing van een zeer opmerkelijk bestuurder genaamd Jan Hendrik Dikkers. Hij is veruit de langstzittende schout van 't Vjenne geweest met 47 ambtsjaren, verdeeld over twee termijnen. Van oorsprong was hij geen Vriezenvener. Het was waarschijnlijk een berekenende liefde die hem naar Vriezenveen dreef. Dikkers, zoon van de Rijssense burgemeester, trouwde in 1755 op stand met Geertjen Brouwer. Zij was weduwe van de overleden Vjeanse schout Johannes Kruijs. Ze woonden in het Scholtenhuus aan het Oosteinde.

Een jaar later werd hij, 33 jaar oud, schout van Vriezenveen. Hij ging de geschiedenis in als geen gemakkelijke man, een heethoofd die als een dictator het dorp bestuurde. Zijn handelen leidde regelmatig tot conflicten en een enkele keer tot fysiek geweld. Gedurende zijn ambtsperiode waren er grote politieke spanningen. In de Patriottentijd was Vriezenveen sterk verdeeld in twee kampen; de Patriotten versus de Prinsgezinden. Beide groepen bekwaamden zich in de wapenleer en zij paradeerden triomfantelijk en strak in het gelid in het openbaar.

Dikkers was Prinsgezind en voerde een felle campagne. Hij zocht zijn tegenstrevers en zwevende kiezers thuis op en raadde hen aan om vooral niet het patriottische kamp te kiezen. Hij probeerde hen te overreden door hen te paaien met allerlei (loze) beloftes. Als dat niet lukte gebruikte hij verbaal geweld en dreigend en vloekend ging hij tegen hen tekeer. Hier en daar rukte hij wat hoeden van de hoofden van zijn opponenten en vertrapte die in de modder of hij dreigde hen ter plekke in de sloot te zullen gooien.

In 1989 draafden er 36 Huzaren van het Pruisische leger het dorp binnen om orde op zaken te stellen. Ze deden bij de Patriotten huiszoeking en namen geweren, pieken, trommels en vaandels in beslag. De positie van Dikkers bleef gehandhaafd, maar in de Franse tijd (1795) werd hij alsnog buitenspel gezet. Daarna volgden er jaren van vernieuwende inzichten en kwam er rust, ook in het hoofd van Dikkers. Dat bracht in 1803 het Departementaal Bestuur van Overijssel ertoe om Dikkers, toen nog een krasse knar van 80 jaar, nogmaals tot Schout van Vriezenveen te benoemen. En dat bleef hij tot zijn dood in 1811. Hij stierf op 88 jarige leeftijd “in het harnas”.

Zijn eerste vrouw Geertjen Brouwer overleed in 1765. Ze waren ongeveer 10 jaar getrouwd geweest en, voor zover bekend, waren er geen kinderen. In 1780 trouwde hij voor de tweede keer. Was zijn eerste vrouw acht jaar ouder, zijn tweede vrouw, Jenneken Mollink, was juist veel jonger. Hij was 47 en zij 29 en zij kregen één zoon. En zo werd hij op zijn 49ste nog vader. Zijn zoon G.J.O.D.D. Dikkers trad in de voetsporen van zijn vader en werd later burgemeester van Weerselo.

Dikkers was hoe dan ook een bestuurder met een bijzonder karakter.  Als bestuurder loodste hij 't Vjenne door een roerige tijd al vertoonde hij daarbij wel wat Trumpiaanse trekjes!
Gert Pape
Historisch Museum Vriezenveen

Bevrijding Auschwitz 27 januari 1945

Op de foto van links naar rechts: Julius De Haas, Sallo, Jaap Ina  en Betje Cohen. Foto in 2004 geschonken aan Hist. Museum Vriezenveen  door Chanan (Henk) De Haas. Chanan is na de bevrijding naar Israël vertrokken.

over Auschwitz en 

Vriezenveense Joodse oorlogsslachtoffers

Op 27 januari 1945 werd het kamp Auschwitz door het rode Russische leger bevrijd. Vele landen waren bij de herdenking aldaar vertegenwoordigd door hun regeringsleiders. Koning Willem Alexander en koningin Maxima en premier Mark Rutte waren namens ons land bij de herdenking aanwezig. In de media kreeg dit feit de laatste week van januari zeer ruim de aandacht. Om vrijheid werkelijk naar waarde te schatten moet je wel beseffen van welke ellende je bent bevrijd en wat dat allemaal gekost heeft. 

Het kamp is in 1940 ingericht als vernietigingskamp nabij het Poolse stadje Oswiecim (Auschwitz). Gedurende de hele oorlogstijd zijn er 1,5 miljoen mensen naar dit kamp gedeporteerd. De meesten waren Joden (1,1 miljoen) en zij werden direct na aankomst doodgeschoten of vergast. Ongeveer 200.000 kwamen om door ziekte of honger

Naast Auschwitz waren er nog meer vernietigingskampen in Polen, namelijk: Birkenau, Majdanek, Treblinka en Sobibor. Majdanek lag te noordoosten van Auschwitz. Mijn favoriete auteur James Mitchener schrijft daarover in zijn boek "Polen" het volgende; Russische krijgsgevangen verrichtten in 1941/42 dwangarbeid en bouwden in het oosten van Polen het concentratiekamp Majdanek. Daar hebben ze vijf maanden over gedaan. En toen dat klaar was werden ze allemaal, alle 5.364 man, op diezelfde dag doodgeschoten. Majdanek was nog maar één van de matige kampen van Polen. Volgens een bizar uitgedacht plan "Endlösung der Judenfrage " van Adolf Eichmann, moesten er volgens dit systeem in Majdanek per dag 360 mensen per dag worden opgeruimd. In een tijdsbestek van 2 uur, was er, van vergassing tot verbranding, niets meer van een mens over. Majdanek werkte efficiënt en haalde de norm.

Het herdenkingsmonument op het Manitobaplein vermeldt de namen van vele Vriezenveense oorlogsslachtoffers. Hierop staan ook namen van Vriezenveense Joden, die in Auschwitz om het leven zijn gebracht;

1. Koopman (Karel) Schaap * 1882 te Vriezenveen, slager van beroep, † 22 okt.1942 en zijn echtgenote 2. Juliëtta Anna Salomonson * te Enschede, † 25 jan. 1943. 3. Salomon Gerson Meiler * 1885 te Vriezenveen, koopman, † 22 okt.1942. 4. Julius Gesinus De Haas * 1883 te Vriezenveen en echtgenote 5. Betje Cohen ,* 1873 te Zuidlaren. Beiden op dezelfde dag overleden op 7 december 1942. en 6. Lion De Haas* 1869 † 11 februari 1944.

In de naamgevingen van de Karel Schaapstraat en de Julius De Haasstraat kregen zij een blijvende herinnering aan hun bestaan en hun tragisch lot.

Opdat wij nooit vergeten.

De textielfabriek van Jansen en Tilanus is voor Vriezenveen van groot economisch belang geweest. De fabriek zorgde voor werkgelegenheid en gaf aan honderden huisgezinnen in Vriezenveen en omgeving een inkomenszekerheid. Een ansichtkaart die de geschiedenis van Vriezenveen weergeeft is dan ook nooit volledig zonder een fraaie foto van die imposante fabriek aan het Kanaal . Maar daar aan het kanaal is de Vjeanse textielindustrie niet begonnen.

In de 19e eeuw kende Vriezenveen meerdere adressen waar naast de hoofdactiviteit van landbouwer, winkelier of koopman, men als huisnijverheid het handmatig weven erbij deed.

Toen rond 1850 in Twente de eerste stoomweverijen in gebruik werden genomen, zagen enkele Vriezenveense handelaren in linnen daarvoor in eigen woonplaats ook wel mogelijkheden. Naast villa Engels, (Oosteinde 181) stonden in een gebouwtje een twintigtal handweefgetouwen, die bediend werden door vakbekwame arbeiders. 

Eigenaar van woning en handweverij was H.A. Engels. Hij bouwde in 1869, samen met zijn zwager C.J. Weitzel en Weicher Jansen, aan het kanaal een nieuwe stoomweverij. Jansen bracht voor de opstart van het bedrijf de grond met gebouw en machines in voor een bedrag van Fl. 30.000 Dat geld had deze moedige 22 jarige jongeman zelf niet maar leende hij van een vriend. Dat getuigt wel van veel vertrouwen van Jansen in het wel slagen van het project en tevens in het vertrouwen van die vriend in de capaciteiten van Jansen.

Een andere firmant was Johannes Leonard Lodewijk Tilanus, geboren te Amsterdam in 1847. Hij bracht middelen in met gelijkwaardig bedrag als Jansen. De stoomweverij groeide uit tot de overbekende fabriek Jansen en Tilanus dat 112 lang zou bestaan. Het bedrijf floreerde en was bovendien sociaal ingesteld en had een eigen zieken - en pensioenfonds.

In 1869 verbond Jansen en Tilanus zijn eigen naam aan de productie van kleding en ondergoed en bouwde hiermee grote naamsbekendheid op. In 1926 telde de fabriek 1000 weefgetouwen en waren er 1150 werknemers. In 1958 moest het bedrijf de katoenweverij sluiten. In 1981 moest Jansen en Tilanus, in navolging van vele andere Twentse Textielfabrieken, haar deuren sluiten, wegens de productie uit vele lage lonenlanden.

Het Historisch Museum Vriezenveen heeft een eigen textielafdeling . Hier wordt u in woord en beeld geïnformeerd over de Vriezenveense textielindustrie, Jansen en Tilanus en andere textielfabrieken. Het museum beschikt tevens over een indrukwekkende collectie brei- weef- en naai- machines die allemaal nog werken.

geschiedenis schrijven

Als kind hoorde ik verkondigen dat een volk dat zijn geschiedenis vergeet, tot de ondergang is gedoemd. Dat maakte behoorlijk indruk zonder dat ik het eigenlijk inhoudelijk begreep. Geschiedenis wordt gemaakt door mensen die vermeldenswaardige verhalen en feiten beschrijven als een historische erfenis voor het nageslacht. In Vriezenveen is men de historie zeker niet vergeten.

Vanaf 1364, het jaar van het oudst bekende document van het bestaan van Vriezenveen, tot het jaar 2000 gebeurde de beschrijving van de geschiedenis steeds op dezelfde manier. Met een scherp aangesneden puntige veer werden er met sierlijke krulletters brieven, boeken en registers geschreven in de bloemrijke taal van die tijd, zoals bijvoorbeeld het verslag van de uitgevoerde volkstelling van 1795;

Wij, de municipaliteit van Vrieseveen, benevens den schout, certificeeren bij desen dat wij bij de examinatie van de lijsten der telling opgemaakt, door .…bevonden hebben in dit schoutampt te zijn het getal van huysgesinnen en menschen als volgt: Huijsgezinnen, driehondert drie en tagtentig, 383 Menschen een duysent agthondert en drie, 1803.

Vroeger hebben wij zelf ook leren schrijven met een kroontjespen, gedoopt in inkt, op smetteloos wit papier. De boekdrukkunst en de typemachine brachten wel vooruitgang, maar er werd nog steeds hoofdzakelijk geschreven. In de laatste decennia van de 20e eeuw werd de schrijfkunst echter steeds meer verdreven door de oprukkende computer, die ook voor ongewenste spanning in de wereld zorgde.

De overgang naar het jaar 2000 werd doemdenkend en vreesachtig afgewacht, beducht als men was voor de eventuele gevolgen van de Millennium Bug. De eeuwwisseling voltrok zich echter in alle rust van minder dan één seconde. De wereld sloeg gelukkig niet op hol en ook de geautomatiseerde wapensystemen bleven zwijgen. Alleen vuurwerk knalde volop.

Het museum kreeg de beschikking over een hoeveelheid authentieke documentatie, persoonlijke handgeschreven archieven, die de rijke historie van Vriezenveen over enkele eeuwen vertellen. Archieven en documenten, die geschreven zijn in de taal van die tijd. De website van de Vereniging Oud Vriezenveen zegt hierover o.a. het volgende: Met het inrichten van het historisch documentatiecentrum denkt de Vereniging Oud Vriezenveen op een vernieuwende manier de op schrift gestelde geschiedenis van de gemeente Vriezenveen te kunnen bewaren, uit te breiden, geschiedenis te schrijven en de collectie voor een breed publiek ter beschikking te stellen. Het documentatiecentrum is niet alleen interessant voor genealogen, historici, wetenschappers en journalisten, maar ook voor scholieren en studenten die informatie nodig hebben voor een werkstuk of scriptie.

Vriezenveen groeide van 1803 inwoners in het jaar 1795 naar 13.895 in 2019. Het Historisch Museum Vriezenveen moderniseerde en digitaliseerde. Regelmatig wordt er een back-up gemaakt voor het geval er knallend een schijf mocht crashen. 

Een voorspoedig 2020 gewenst waarin wij u weer graag in het museum hopen te begroeten

Kind in de kribbe

In gedachten diep verzonken
vast in zijn luie stoel geklonken
wacht hij in 't duister van de nacht
op de nieuwe dag die hij verwacht.

In zijn slaap gestoord, nors en een beetje boos
tuurt hij gedachteloos naar omhoog
en ziet plotsklaps in die wijde hemelboog
van heel ver die ene schitterende verre ster
die daar prachtig al pinkelend zit te pronken

Die ster komt uit het geheel der sterrenrij 
steeds sneller en al feller suizend naderbij
en voor dat felle naderende licht 
slaat hij zijn handen angstig voor 't gezicht.

Dat licht slaat  dwars door zijn handen
om als verlossend vuur in zijn hart te landen
als het antwoord op zijn brandend verlangen
naar liefde en naar vreed'  en aangename  rust.

En midden in die reeds lang verbeide nacht.
werd voor die man en voor de hele wereld,
een wereld, die in zond' en schuld lag verloren,
Jezus als het verlossend licht
in Bethlehem toch nog onverwachts  geboren
Immanuël , God met ons,
die ons de ware vrede bracht.

© Gert Pape