maandag 19 augustus 2019

20190814 overdenking in de ouderdom












 Geloofd zijt Gij, o God, met diepst ontzag
want U overlaadt ons toch dag aan dag
met al uw gunstbewijzen?

Ja, Heer, U bent ons toch een God van heil
U schenkt toch immers, uit goedheid zonder peil
ons 't eeuwig zalig leven?

Maar Heer, de weg naar dat eeuwig leven heen
gaat niet zonder diepe zucht of een stil geween.
Och Heer, wij worden ouder en al iets kinds en krom
men vindt mij, nu wel, denk ik, oud en ook een beetje dom.

Maar Heer, hij had nog zoveel plannen in zijn hoofd
die hij na zijn pensioen nog had willen doen.
Dat vlammenvuur is helaas wel wat gedoofd
ze zijn er nog wel, 't is slechts een schimmenspel,
en niemand is er, die daar nu echt nog in geloofd.

Maar al die dingen Heer, die hij dacht te verwachten
hebben nog steeds hun vaste vorm in zijn gedachten
zij vliegen aan zijn geestesoog wezenlijk voorbij 
en in stilte, kan hij, genoegzaam in zijn verkleinde leven
aan die zinsbegoocheling nog enige voldoening beleven.

 Maar kinderen en kleinkinderen zijn hem niet vergeten
ze komen vaak bij opa een lekker gebakken vissie eten
en ongemerkt  hebben ze dan pas later in de gaten
dat ze al urenlang met elkaar hebben zitten praten.

Zijn kleinzoon zit hem zijn grootse plannen te onthullen
en hoe hij dat in tijden denkt in te moeten vullen.
Die kleinzoon praat maar door en hij luistert aandachtig,
zo interessant,' t wordt hem haast te machtig
want in die plannen worden zijn verwachtingen,
ooit eens gedacht, nu mogelijk geacht door zijn nageslacht 
hetgeen hem met blijdschap en genoegen vervuld.

Thuis zit hij nu weer in zijn luie stoel, met alleen zijn eigen gevoel,
terwijl een zee van tijd haast ledig aan hem voorbij glijdt,
overdenkt hij nu nog zijn allerlaatste  verwachte gedachte:
dat eeuwig heil, dat is alleen nu nog zijn enig doel,
o Heer, ooit eens door U beloofd
en ook voor een ieder,
die in U geloofd.

© Gert Pape

woensdag 7 augustus 2019

't Rechte woi der toch nooit vån gewaar



ds. Hendrik Gallois: "Dat zal wel volgen, broeder Bramer".

Inwoners van de Twentse dorpen en steden hebben zich gezamenlijk geschaard onder de naam "Tukker" maar onderling maken zij het verschil door elkaars typische eigenaardigheden te beklemtonen. Zo wordt de Vjennemån door zijn omgeving  bestempeld  als 'n Vjennekloet'n. Die term verhult een persoon, die zich moeizaam aan het veen heeft ontworsteld  en de wereld  wat eigenzinnig en argwanend  beschouwd  (de katte uut de boom kiek'n)
De annalen der Vjeanse historie vermelden een persoon, die een behoorlijke dosis eigenzinnigheid niet ontzegd kan worden. Is de Vjennemån zelf wat ingetogen; deze man was daarentegen juist expressief en explosief.  Dit betreft de als legendarisch bestempelde  ds. Gallois, die door zijn eigenmachtig optreden wel ''dominee - dictator" werd genoemd.Hij had overal een mening over en als hem iets niet aanstond dan gebruikte hij de preekstoel als politiek podium. Dat leidde soms  tot conflicten.
Hendrik Gallois kwam als jonge predikant in 1816 naar Vriezenveen. In 1817 ging hij eens naar Almelo maar kon niet over dezelfde weg terugkeren.  Vele regenbuien hadden de weg veranderd in één grote modderpoel.  Hij  was daardoor genoodzaakt om via Wierden naar Vriezenveen terug te keren. Voor hem voldoende reden om 's zondags daarover zijn frustratie te uiten.  Als thema voor de preek had hij de Bijbeltekst gekozen: "Hij reisde zijn weg met blijdschap" (Nou, … niet echt dus)
In de preek ging hij als een huidige  populist geweldig te keer tegen het gemeentebestuur en hij riep zijn toehoorders op om te protesteren tegen het verwaarlozen van de openbare wegen en  ook nog andere door hem geconstateerde misstanden.
Dat schoot een weldenkende ouderling verkeerd in zijn kerkelijk keelgat en hij interrumpeerde Gallois  en riep met luide stem, dat men niet ter kerke was gekomen om gemeentepolitiek te bedrijven maar om Gods Woord te horen. Ds. Gallois was geenszins uit het veld geslagen en antwoordde  als een gewiekst  politicus: "Dat zal wel volgen, broeder Bramer".
Gevleugelde woorden, die daarna gebruikt werden als excuus door publieke sprekers  wanneer ze werden betrapt op oneigenlijk of ongepast gedrag: "Heb geduld broeder, het goede komt nog".
Dominee Gallois is in 1816 in Vriezenveen als predikant begonnen en hij heeft het hier ook beëindigd. In 1856 herdacht hij zijn 40 jarig ambtsjubileum. Hij kreeg van het kerkbestuur een pendule ter waarde van 60 gulden. Hij heeft helaas niet lang van dat heldere uren slaande klokje mogen genieten  Een jaar later overleed zijn vrouw  en weer vijf maanden later (jan. 1858) overleed ook hij. En waar dat mooie klokje gebleven is, dat weet niemand.
Op TV hoor je nog wel eens hoe een vasthoudende  journalist, een balkende politicus bij de les tracht te houden. In het ontwijkende antwoord  van de politicus klinkt  dan onuitgesproken  het excuus  van ds. Gallois weer door.
En de Vjennemån denkt er het zijne van:  
 ’t Rechte wo-i der toch nooit vån gewaar.

woensdag 24 juli 2019

Van 600 jaar naar 650 jaar bestaan van Vriezenveen


In 1969 vierde Vriezenveen  haar 600 jarig  bestaan. Een speciaal benoemde commissie van een brede maatschappelijke samenstelling was belast was met het organiseren van een feestweek. Het was voor hen een actief  jaar geweest met als eindresultaat een programma met activiteiten en festiviteiten van allerlei aard en voor elk wat wils. Het  programma  liep over de periode van 1 t/m 9 augustus 1969.

 In 1969 zaten we midden in de tijd  van de flower - power periode, een hippie cultuur,  die uit Amerika  was komen overwaaien. Meisjes droegen bloemetjesjurken en jongens hadden lang haar. Ze klitten samen in communes en waren bijzonder lief voor elkaar. Ze zwijmelden heerlijk weg in de roes van hasj onder het geluid van psychedelische muziek. Enkele uitingen waren ook langzaam tot Vjenne doorgedrongen maar dat werd niet begrepen door de oudere categorie. (langharig werkschuw  tuig en bromnozems)

Vriezenveen  was toen nog een eigen gemeente met 14.500 inwoners. De agrarische  sector was toen nog sterk vertegenwoordigd en men streefde naar schaalvergroting.  De melkfabriek (met fabriekspijp) aan Almeloseweg  was er nog en er werd nog kaas en roomboter gemaakt.
Melkboeren, broodbezorgers, visboeren togen wekelijks door de straten om hun waren aan de man te brengen.

Christelijke partijen beheersten  de lokale gemeentepolitiek. Er werd hard gewerkt aan nieuwbouwplannen  om te voldoen aan de stijgende woningvraag van een groeiende bevolking. Een heet politiek hangijzer was de zondagsopenstelling van het in 1966 gebouwde 't Vjennebad.  Kerken, jongerengroepen, Jan en alleman bemoeiden  zich er mee. De bezetting van het zwembad op 3 augustus 1969 gaf een rel. Het kreeg aandacht in de landelijke media, van Hervormd Nederland, Het Vrije Woord, Dagblad van het Oosten, tot het Het Vrije Volk en andere regionale dagbladen. Op 7 augustus 1969 ontving de burgemeester een delegatie van jongeren en op 22 augustus  1969 bracht men dit onderwerp in de  gemeenteraad.

 En te midden van al dit tumult vierden wij in Vriezenveen  ons 600 jarig feest.
Het grote klapstuk was de grote optocht  op zaterdag 9 augustus 1969. De commissie had ruim van tevoren allerlei organisaties op cultureel, buurt - sport - of enig ander gebied als ook het bedrijfsleven opgeroepen om een bijdrage te leveren. Maandenlang waren allerlei organisaties en particulieren bezig geweest met de voorbereiding van iets of met het opbouwen van zogenaamde praalwagens. Het aantal aanmeldingen was overweldigend.

 Door de commissie was een draaiboek voor de optocht samengesteld. Daarin stond de volgorde en nummering van de deelnemers aangegeven, de categorie waarin ze waren ingedeeld en waaronder ze meededen aan één van de te vergeven prijzen. De beginopstelling was aan de Kanaalweg. De route zou lopen over het Westeinde, Oosteinde en de Pollen. (Vån de brugge tot ån 'n Schipsloot) De hele optocht had een lengte van wel meer dan 1 kilometer. De Vriezenveense harmonie ging aan het hoofd van de optocht en nog enkele andere regionale muziekkorpsen waren over de lengte in de optocht ingedeeld.

Aan het 600 jarig bestaan van Vriezenveen was in de media ruime aandacht geschonken en eveneens aan de te houden grote optocht. Vooraf was al bekend dat deze kon  rekenen op een grote publieke belangstelling.  De afzonderlijke programma-evenementen werden iedere keer  gepresenteerd  onder het welbekende, luid schallende motto: 't Vjenne neugt oe. Die kreet dreunt nu, 50 jaar na dato, nog na en er wordt weer op die gong geslagen.

In afwachting van de optocht kwamen honkvaste bewoners nu toch allemaal langzaam uit hun huizen gekropen. Zij namen hun positie in en claimden hun eigen stukje straatkant. Velen hadden vrienden en bekenden van elders uitgenodigd. Dorpsgenoten buiten de route waren naar familieleden wonend aan de route uitgeweken Het aantal kijkers nam  geleidelijk toe. De trottoirs begonnen al redelijk vol te raken. Later heb ik gehoord, dat het bezoekersaantal van buiten Vriezenveen werd geschat op ca. 35.000.

In kranten springt gelijk 't Vjenne neugt oe,   groot - en vetgedrukt, duidelijk in het oog. Sommige kranten  kiezen ervoor om Vjenne toch anders te schrijven, bijvoorbeeld als Viènne,  naar fonetisch Frans.

 De Commissaris van de Koningin in Overijssel jhr. mr. dr. O. F. A. H. van Nispen tot Pannerden gaf de officiële start aan het negen dagen durende feest van het 600-jarig bestaan van ons dorp. Onder het motto: 't Vjenne neugt oe is een feestprogramma samengesteld, dat klinkt als een klok, zo lees ik in een krant van 50 jaar geleden.

Het hele programma bestond uit 60 afzonderlijke evenementen: o.a. revue, optocht, voetbalwedstrijd FC Twente—Nederlands Militair Elftal, consumentenbeurs, lunapark, pluimveeshow, optreden artiesten in amusementshal, zwemwedstrijden, varkensfokdag, buurtkamp, vogelschieten, reünie oud-Vriezenveners, oriëntatierit, discobals, fotozoekwedstrijd, bejaardencongres, bromfietsbehendigheidswedstrijden, rundveefokdag, feestmarkt, parachutespringen, landbouwcongres, concours-hippique, beatfeest, kinderoptochten, viswedstrijd, kalverkeuring, tractorwedstrijden, kleiduivenschieten, sportevenementen, concert Amsterdamse Politiekapel, vuurwerk.

 Het 600-jarig bestaan mag dan aardig zijn voor Vriezenveen, maar als oorzaak om de bloemetjes buiten te zetten, achtte men de voltooiing van de ruilverkaveling ook bijzonder belangrijk. Een proces dat zo'n 15 jaar heeft geduurd. De Vriezenveense ruilverkaveling is één der ingrijpendste, die in Nederland is uitgevoerd. Van rond 4400 hectare moest bijna 90 procent op de schop. Het heeft 33 miljoen gulden gekost. Voor de boeren resteerde nog een schuld van ƒ 1700,— per hectare. Bijna iedereen was het er wel  over eens dat de boeren alleen door deze ingreep beter in staat zouden zijn in de toekomst het hoofd boven water te houden. In totaal zijn bij de ruilverkavelings -werkzaamheden 69 boerderijen verplaatst. Misoogsten waren voorheen niet zeldzaam omdat de grond uitgesproken slecht was. Het landschap maakte zo' n wilde indruk dat een functionaris van de Kon. Ned. Heidemaatschappij, die de ruilverkaveling uitvoerde, bij een inspectie uitriep: 'Hier zou je leeuwen, beren en tijgers kunnen verwachten.' Overal trof men dikke veenpakketten aan. Daarop kon het gewas onmogelijk welig tieren. En het grasland was bijzonder trapgevoelig, vooral bij wateroverlast. Daar zorgde het hoger gelegen Duitsland nogal eens voor. Op het veen is nu een zanddek aangebracht, waardoor de grond voldoende draagkrachtig is geworden voor mens, dier en werktuig. Honderden kilometers sloten zijn omgezet in uitstekende landbouwgrond. Er is 80 kilometer weg verhard.

 Op dinsdag 5 augustus 1969 was er voor de senioren een gezellige middag georganiseerd in een grote feesttent die op het Manitobaplein stond.  Rien van Nunen presenteerde vanuit die feesttent zijn muzikaal programma Breng eens een zonnetje.                   

Rien van Nunen was een landelijk bekende acteur, die de rol vertolkte van de vader in de ongekend populaire TV-serie Stiefbeen en Zoon. De andere rol, die van de zoon, werd gespeeld door Piet Römer. Deze speelde later de rol van politie-inspecteur Baantjer in de  gelijknamige politieserie. Wat Swiebertje voor de kinderen was, dat was Stiefbeen en Zoon voor de volwassen mensen. Dat gold ook voor de Vjenneluie in die eindjaren 60.

 In de tent waren naar schatting ongeveer 500 ouderen. Het mooie weer werd plotseling door een kort maar hevig onweer getroffen, die het feest van het 600-jarige bestaan letterlijk en figuurlijk even in het water liet vallen.

Een deel van een grote tent waarin de ouderen zaten, waaide weg. Een grote consumptiehal stortte gedeeltelijk in. Sommige mensen werden licht gewond door glasscherven en houtspaanders. Andere gewonden moesten even naar de ziekenboeg gebracht worden, maar daar werd de behandeling bemoeilijkt doordat deze ook voor een deel was ingewaaid. Nadat het onweer over was getrokken, werden de beschadigingen hersteld.

Het feest kon daarop worden voortgezet. Rien van Nunen heeft zijn programma: Breng eens een zonnetje af kunnen maken. Hij bevestigde daarmee het gezegde: Na regen komt inderdaad weer zonneschijn in ons Vjenne.

 Nu vieren we weer feest in een heel ander Vriezenveen. In 50 jaar tijd is de samenleving enorm veranderd : de economische sector is fors gegroeid en arbeidsverhoudingen zijn anders komen te liggen. De mechanische wereld, eerder bediend en gecontroleerd door menskracht is nu grotendeels gedigitaliseerd.  Op deze wijze is een geheel nieuwe vorm van industrie en dienstverlening ontstaan, de Informatie Technologie.

En ondertussen hebben we het goed gehad . De  gemiddelde leeftijd voor mannen en vrouwen loopt op. De medische - en ouderenzorg is sterk verbeterd maar is haast onbetaalbaar (zegt men)

 Destijds in 1969 was ik 18 jaar en stond aan het begin van mijn loopbaan. Nu 50 jaar later, na 47 arbeidsjaren,  ben ik gepensioneerd.

Bij de viering van het 650 jarig bestaan van Vriezenveen laat ik mij graag verrassen  door het programma van nu en stiekem maak ik dan een vergelijking met het verleden.

Ik hoop dat iedereen, zowel jong als oud, plezier mag beleven aan de viering van het 650 jaar bestaan van Vriezenveen. En mocht er een buitje vallen, weet dan: na regen komt zonneschijn, Rien van Nunen wist dat 50 jaar geleden ook al.

© Gert Pape

dinsdag 23 juli 2019

't is heet in Vjenne


De hedendaagse kosmische kracht van de koop'ren ploert
heeft alle meteorologische statistieken reeds gevloerd.
Gevestigde records zijn ook dit jaar weer doorbroken,
over deze hete zomer zal ook nog lang worden nagesproken.

Het radionieuws komt met een ontstellend bericht;
heel meteorologisch Nederland is thans daardoor verbijsterd:
wij zullen door een nog grotere hitte worden geteisterd
wij krijgen in Vjenne temperaturen van 39 of hoger te verduren.

Men acht het nu wel wetenschappelijk bewezen,
dat wij vaker zulke hete zwoele zomers hebben te vrezen.
Het hele wereldklimaat blijkt zeker wel te veranderen
met zomers en met winters, die uitzonderlijk sterk meanderen.

Deze zomer is voorwaar zeker geen uitzondering
maar is onderdeel van een wereldwijde weersverandering.
De temperatuur op aarde loopt langzaam en geleidelijk op.
Mais zonder kolven en andere misoogsten hebben gevolgen
voor onze voedselvoorziening, een onafwendbare zekere strop.

Maar de mensen zien het niet zien of willen het niet weten
zij blijven alledaags onverzadigbaar vooral gewoon dooreten.
Een overweging over oorzaak en gevolg dat laat hen koud
men leeft slechts voor 't moment en och…. alles went.

Straks wordt het herfst en daarna ook vanzelf nog kerst
en och, …….wie weet …. als het toch weer eens mocht,
misschien komende winter weer eens een heuse elfstedentocht.
Maar krijgen we weer eens heftige buien met veel regen
dat valt dan wel en heel snel tegen en na twee regendagen
zit men dan ook al weer over dat weer te klagen.

Prettige vakantie

woensdag 10 juli 2019

Aar van de Werfhorst - Feitelijke historie en het voelen van het verleden


Het zit nu eenmaal in de mens om te weten wie hij is en wat zijn roots zijn. Historisch onderzoek is de genetica van het verleden. Historie wordt gevormd door feiten en door overlevering. Feiten zoals die blijken uit registraties, aktes en andere archiefstukken. Bij overlevering krijgt men het gevoel erbij. De beleving die bezit van je neemt wanneer moeder over vroeger vertelt of zoals die uit geromantiseerde verhalen haast tastbaar wordt wanneer je door een bepaald boek helemaal "gepakt" wordt.  

Als je op zoek bent naar het gevoel van de mens en zijn historische gewoontes en omstandigheden van ons als streekgenoot, dan kun je niet voorbij aan Aar van de Werfhorst. Voor velen onder ons is hij daarom de streekromanschrijver bij uitstek. Zelf voelde hij zich meer een romancier. 

De titel streekromanschrijver wordt hem toebedeeld vanwege de twee boeken die zich in onze omgeving afspelen, namelijk "De Winterkraaien" en "De grote stille knecht" Toen ik ooit dit laatste boek in handen kreeg en begon te lezen kon ik niet meer stoppen. Als ik de persoonsbeschrijving van Aar van de Werfhorst lees, denk ik, dat hij veel van zichzelf in die knecht heeft gestopt en vind ik bovendien de romancier terug. 

Aar van de Werfhorst is het pseudoniem van Pieter Gerhardus Jansen. Hij werd op 3 maart 1907 in het Duitse Gronau geboren waar zijn ouders een Holländisch Warenhaus hadden . Tijdens de WOI in 1915 verhuisde het gezin naar het Duitse Ruhrgebied waar ze leefde in een tijd van oorlog en armoede. Op 15 jarige leeftijd is hij zijn journalistieke loopbaan begonnen als leerling journalist bij de Ruhrzeitung. Daar is zijn schrijverskunst begonnen.

In 1923 nam vader Egbert (Pot Eypt) het besluit definitief terug te keren naar het Vaderland , naar Vriezenveen. Aar was toen 17 jaar. Zijn vader werd portier bij textielfabriek Jansen en Tilanus en ze woonden in de witte villa aan het kanaal.

Aar bracht zijn vakanties vaak door bij zijn grootouders, die een herberg annex kruidenierszaak hadden in Beerzerveld. Daar vond hij rust die zo anders was dan dat drukke Duitse leven. Hij leerde hier de mensen en hun omgeving kennen waarvoor hij een bijzondere liefde ontwikkelde. Zijn opa (Pieter Knol) bracht hem op het idee het pseudoniem Aar van de Werfhorst te gebruiken. Aar naar de naam van zijn moeder Arendje en van de Werfhorst naar de naam van zijn grootmoeder. Zijn oma was het ook die hem het verhaal vertelde, dat hij later beschreef in het boek "De Winter-kraaien" dat zich rond het kanaal van onze streek afspeelde. In een kranten-artikel wordt dit boek genoemd als een streekroman van de echte soort.

In de Pluus, het uitzichtpunt over de hoogveenkern van de Engbertsdijksvenen te Kloosterhaar is een koperen plaat aangebracht met een tekst uit "De Winterkraaien."

Ik besef dat ik Aar van de Werfhorst tekort doe met deze korte beschrijving. Zijn oeuvre is dan ook veel groter en breder.

zondag 7 juli 2019

20190708 Bretels - fenomeen van een strak probleem















 Ik ga ergens onder gebukt
waardoor niet alles mij meer lukt.
Op mijn schouders drukt een zware last,
die mij helemaal niet  past.

Die last, die drukt mij neer
mijn hart slaat over en ‘t gaat te keer
en elke keer als ik mij buk
voel ik weer die zware druk.

Wat is dat dan en waar komt 't van?
dat is dus heel concreet mijn vraag
die al even zwaar drukt op mijn lege maag.
Ik voel me ziek, raak een beetje in paniek

Maar gelukkig, ik kan u nu vertellen,
dat ik de dokter niet meer hoef te bellen
want opgelucht met een verlichte diepe zucht
weet ik heel gewis wat het probleem nu wel is.

Ik was namelijk op zoek naar een nieuwe broek;
terwijl ik zocht heb ik er maar bretels bijgekocht.
Nauwkeurig heeft deze goed geklede held
het gebruik op de gewenste lengte afgesteld.

Ik moet helaas enigszins beschaamd bekennen
het was echt  wel even moeizaam wennen
maar moedig en geheel onverschrokken
heb ik toen die bretels véél te strak aangetrokken.

Ja, ik had ze onbedoeld wel zo hard aangesjord
dat het mijn romp, hoe lomp, onnodig heeft verkort
maar gelukkig, na een diepe en bevrijdende zucht
krijg ik nu weer volop de gewenste hoeveelheid lucht

En vrolijk, blij, beken ik oprecht en opgewekt
dat mijn bovenlijf  naar normale proporties
nu weer is opgerekt
maar….
als u het echt wilt weten
misschien moet ik  toch eens
…..gewoon …..wat minder gaan eten!